Umowa darowizny polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego przekazania korzyści obdarowanemu, ponosząc przy tym koszt ze swojego majątku.
Charakterystyczną cechą umowy darowizny jest jej nieodpłatność, co oznacza, że darczyńca nie otrzymuje za przedmiot darowizny ani pieniędzy, ani żadnych innych świadczeń. Przedmiotem darowizny mogą być środki finansowe, ale i prawa rzeczowe, takie jak własność i użytkowanie wieczyste.
Zdarzają się przypadki, kiedy darczyńca popada w niedostatek lub też zdarza się sytuacja, w której łamane są jego prawa lub doświadcza ze strony obdarowanego rażącej niewdzięczności.
Wówczas pojawiają się pytania: jak cofnąć darowiznę nieruchomości, czy można domagać się zwrotu darowizny, a także czy można cofnąć darowiznę po latach?
Na czym polega odwołanie darowizny?
Darowiznę można odwołać. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa darczyńca może odwołać darowiznę nawet wtedy, gdy została ona już wykonana.
Kiedy można unieważnić darowiznę?
Przepisy prawa zawarte w Kodeksie Cywilnym przewidują dwie możliwości odwołania umowy darowizny i są nimi:
- niedostatek darczyńcy,
- rażąca niewdzięczność obdarowanego.
Podstawy prawne odwołania darowizny określa Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2022 r., poz. 1360; ost. zm. Dz.U. z 2022 r., poz. 2339)
Jakie są sytuacje, w których można odwołać darowiznę?
Warunki odwołania darowizny z tytułu niedostatku darczyńcy
Są to przypadki, w których darczyńca ma potrzeby, których nie jest w stanie zaspokoić.
Odwołanie darowizny wykonanej może nastąpić, gdy darczyńca popadnie w niedostatek. Wówczas obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania zgodnie z jego usprawiedliwionymi potrzebami albo do wypełnienia obowiązków alimentacyjnych.
Możliwe jest też odwołanie darowizny niewykonanej. Można odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli stan majątkowy darczyńcy zmieni się tak, że wykonanie darowizny spowodowałoby uszczerbek dla jego własnego utrzymania (zgodnego z usprawiedliwionymi potrzebami).
Warunki odwołania darowizny z tytułu niewdzięczności obdarowanego
Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności to zupełnie inna kwestia – aby możliwe było odwołanie wykonanej darowizny, konieczne jest udowodnienie, że obdarowany faktycznie dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Pojęcie rażącej niewdzięczności może być w polskim prawie rozumiane bardzo szeroko – może to być zarówno działanie, jak i zaniechanie skierowane przeciwko darczyńcy. Często są to przypadki, w których obdarowany dopuści się popełnienia przestępstwa, przemocy fizycznej, kradzieży czy zaniedbania wobec darczyńcy.
Termin na odwołanie darowizny w takim przypadku wynosi 1 rok od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego (zgodnie z art. 899 § 3 Kodeksu cywilnego).
Odwołanie darowizny przez spadkobierców z powodu rażącej niewdzięczności
Przepisy dopuszczają odwołanie darowizny w wyjątkowych sytuacjach, czy warunki określa prawo spadkowe? Procedura odwołania darowizny w przypadku śmierci darczyńcy jest możliwa, ale tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania lub też, gdy obdarowany umyślnie przyczynił się do śmierci darczyńcy.
Jakie są procedury wymagane do odwołania darowizny?
Odwołanie darowizny z obu wyżej wskazanych powodów następuje przez pisemne oświadczenie złożone obdarowanemu. Aby doszło do zwrotu darowizny, obdarowany musi dokonać jej zwrotu na rzecz darczyńcy. Jeżeli na przykład przedmiotem darowizny jest nieruchomość to oświadczenie powinno być sporządzone w formie aktu notarialnego. Jeśli darowizna nie zostanie zwrócona, możliwe jest wyegzekwowanie zwrotu na drodze postępowania sądowego
Jakich terminów trzeba przestrzegać w przypadku odwołania darowizny? Tylko w przypadku odwołania darowizny w wyniku rażącej niewdzięczności należy przestrzegać terminu 1 roku od momentu powzięcia informacji o niewdzięczności, darowiznę można odwołać nawet po 10 latach
