Fundacja rodzinna to nowa osoba prawna w polskim prawodawstwie, która umożliwia koncentrację majątku w jednym podmiocie, co ułatwia jego zarządzanie i ochronę. Oddziela majątek rodzinny od działalności biznesowej, zapewniając długoterminową stabilność finansową i stabilną sukcesję biznesową, co umacnia pozycję firmy i czyni transfer pokoleniowy bezbolesnym. Fundator tworzy fundację rodzinną na rzecz beneficjentów, którzy są uprawnieni do otrzymywania określonych w statucie przez fundatora korzyści. Do zarządzania majątkiem fundacji powoływany jest zarząd. Do momentu śmierci fundatora, on sam może być jedynym członkiem zarządu, a po jego śmierci zgromadzenie beneficjentów wybiera zarząd (chyba, że statut fundacji stanowi inaczej). Jak każde rozwiązanie, fundacja rodzinna ma swoje wady i zalety.
Jak założyć fundację rodzinną ?
Powoływanie fundacji rodzinnej odbywa się według określonej procedury, na którą składają się następujące działania:
- Przygotowanie aktu założycielskiego lub testamentu
- Ustalenie statutu fundacji rodzinnej
- Wniesienie majątku przez fundatora (fundusz założycielski)
- Powołanie organów fundacji
- Rejestracja fundacji rodzinnej
Zalety fundacji rodzinnej
Domyślną funkcją, jak i jedną z ważniejszych zalet fundacji rodzinnej, jest zabezpieczenie majątku na wiele pokoleń. Przez swój charakter osoby prawnej, fundacja rodzinna jest na trwałe oderwana od osoby fundatora, a co za tym idzie, wszelkie wierzytelności zaciągnięte przez niego po jej utworzeniu nie mogą być zaspokojone z elementów majątkowych fundacji.
Niewątpliwą zaletą jest również zachowanie rodzinnego charakteru firmy. Wynika to z faktu, że udziały lub akcje skupione w ramach jednego podmiotu nie są narażone na podział wynikający z innych form sukcesji (taki podział często skutkuje utratą rodzinnej firmy na skutek wykupu akcji przez obcy kapitał).
Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. Czynności te są także zwolnione z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Fundacja rodzinna jako osoba prawna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, ale jest zwolniona od tego podatku. Nie jest to jednak zwolnienie obowiązujące bezwzględnie; w pewnych przypadkach fundacja rodzinna będzie zobowiązana do zapłaty tego podatku.
Warto podkreślić, że wszystkie świadczenia wykonywane przez fundację na rzecz uprawnionych zwolnione są z podatku od spadków i darowizn. W przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów lub fundatora, fundacja płaci podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 15% podstawy opodatkowania niezależnie od grupy podatkowej określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn.
Należy jednak zwrócić uwagę, że jeśli fundacja rodzinna zdecyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej wykraczającej poza określone w ustawie cele, taka działalność będzie obciążona podatkiem dochodowym od osób prawnych w wysokości 25%.
Z perspektywy optymalizacji podatkowej korzystne jest również zwolnienie beneficjentów z podatku dochodowego od kwoty pozyskanej z fundacji, jeśli ci zaliczają się w stosunku do fundatora do „zerowej” grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn. W przypadku beneficjentów zaliczanych do I i II grupy podatkowej, stawki podatku dochodowego wynoszą odpowiednio 10% i 15%).
Fundacja rodzinna, w porównaniu do innych form sukcesji, daje fundatorowi pełną swobodę kształtowania swojej woli i realny wpływ na przyszłość swojego majątku. Wynika to z faktu, że w kwestii wypłat na rzecz beneficjentów oraz zasad ich dokonywania, ustawodawca nie wprowadził w tym przypadku żadnych ograniczeń, pozostawiając fundatorowi pełną swobodę ich kształtowania.
Wady fundacji rodzinnej
Poza licznymi plusami, fundacja rodzinna posiada również pewne minusy. Do takich niewątpliwie należy ustawowy wymóg zasilenia majątku fundacji kwotą w wysokości nie niższej niż 100.000 zł. Warunek ten poddaje w wątpliwość opłacalność tego rozwiązania dla mikroprzedsiębiorców.
Wartym uwagi mankamentem jest także ustawowo nałożone ograniczenie wypłaty świadczeń dla beneficjentów. Wypłata świadczeń jest możliwa tylko w przypadku, gdy działanie to nie spowoduje niewypłacalności fundacji względem wierzycieli.
Dużym problemem może okazać się również zakaz wycofywania mienia wniesionego do fundacji. Fundator ma możliwość wyprowadzenia mienia z fundacji, jeśli sam jest beneficjentem, jednak 15% podatek CIT, który musi być uiszczony od każdej wypłaty, pozbawia takie rozwiązanie sensu. Z tego powodu to rozwiązanie nie nadaje się do bieżącej działalności operacyjnej.
Przy rozważaniu tej formy organizacji majątku warto mieć na uwadze, że fundacja nie może prowadzić wszystkich rodzajów działalności gospodarczej.
Fundacja rodzinna – koszty i korzyści
Utworzenie fundacji rodzinnej wymaga złożenia oświadczenia o ustanowieniu fundacji, które zamieszcza się w akcie założycielskim lub w testamencie. Oba dokumenty wymagają sporządzenia w formie aktu notarialnego. Następnie należy przygotować, także w formie aktu notarialnego, statut fundacji rodzinnej, w którym określa się zasady funkcjonowania tej instytucji. Treść ustalają fundator bądź fundatorzy. Przygotowanie tego dokumentu wymaga zawarcia w nim wymaganych przez ustawę elementów.
Ustalając wysokość opłaty, notariusz działa na podstawie rozporządzenia określającego maksymalne stawki pobierane z tytułu wykonanych czynności notarialnych. Wysokość opłaty zależy od wartości sporządzonego aktu. Do wyżej wymienionych kosztów należy doliczyć jeszcze opłatę pobieraną od zgłoszenia do rejestru fundacji rodzinnych w wysokości 500 zł.
Do kosztów należy doliczyć także opłaty związane z działaniem fundacji rodzinnej, takie jak prowadzenie pełnej księgowości oraz sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego. W tym przypadku koszty będą różnić się w zależności od wielu czynników. Fundacja rodzinna zobowiązana jest również do przeprowadzania audytu co cztery lata.
W przypadku średnich i dużych przedsiębiorców potencjalne korzyści mogą znacząco przewyższyć koszty, jednak w przeciwieństwie do kosztów oszacowanie potencjalnych korzyści wymaga indywidualnego podejścia do każdego przypadku.
Podsumowanie
Fundacja rodzinna to rozwiązanie posiadające szereg zalet, wśród nich można wymienić uproszczenie do minimum procedury dziedziczenia przedsiębiorstwa, możliwość budowania majątku przez pokolenia oraz optymalizację podatkową. Rozwiązanie to niestety nie jest pozbawione wad, główną z nich jest wymóg zgromadzenia majątku o wartości nie mniejszej niż 100.000 zł oraz ulokowania go na stałe w fundacji. Z wyżej wymienionych powodów rozwiązanie to kierowane jest głównie do bardziej majętnej części społeczeństwa.
W przypadku wątpliwości warto skorzystać z pomocy specjalisty takiego, jak doradca podatkowy Warszawa.
Przypisy:
Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacjach rodzinnych Dz.U. 2023 poz. 326.
Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r.o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
Inforlex, Fundacja rodzinna w praktyce – jakie są korzyści podatkowe?, dostęp: Inforlex.pl, [dostęp: 04.04.2025].
Inforlex, Fundacja rodzinna nie taka opłacalna, jak się wydawało, dostęp: Inforlex.pl, [dostęp: 04.04.2025].
Inforlex, Fundacja rodzinna: działania dozwolone i zakazane, dostęp: Inforlex.pl, [dostęp: 04.04.2025].
